برنامه کوددهی گندم آبی و دیم در ایران
برنامه تغذیه سالیانه گندم آبی و دیم – بر پایه کودهای مایع فارمونتی و کودهای پایه کشاورزی ایران
اهداف
افزایش درصد جوانهزنی، استقرار اولیه قوی، تحریک ریشه و پنجهدهی، افزایش خوشهدهی، بهبود وزن هزار دانه، افزایش تحمل به خشکی و شوری، اصلاح pH و افزایش راندمان کوددهی.
پیشنهادات اقلیمی و مکملهای پایه
| منطقه | ویژگی غالب | پیشنهاد اصلاح و مصرف پایه |
|---|---|---|
| شمال و غرب (معتدل و مرطوب) | خاک نیمهاسیدی تا خنثی |
۸–۱۰ تن کود دامی کهنه پیش از شخم + ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم اوره در دو نوبت (پنجهدهی و ساقهرفتن) |
| مرکز و شرق (قلیایی و خشک) | خاک با pH بالا و آب شور |
۸ تن کود دامی پوسیده + ۳۰۰ کیلوگرم اوره در سه نوبت + ۵ لیتر اسید سولفونیک در هر آبیاری اول فصل |
| جنوب (گرم و شور) | تبخیر بالا، شوری خاک |
مصرف ۲۰۰ کیلوگرم گوگرد پودری با کود دامی + آبیاری با ۵ لیتر در هکتار اسید سولفونیک هر ۴۵ روز |
| مناطق سردسیر | دمای پایین و خاک سنگین | ۵ تن کود دامی + ۲۰۰ کیلوگرم فسفات آمونیوم یا فسفامید هنگام شخم پاییزه |
فسفات آمونیوم (DAP) یا فسفامید فارمونتی (MAP 8-34) نقش مشابهی دارد و در همه برنامهها بهجای آن استفاده میشود.
شرایط خاک
- pH 6.5–7.5 (خنثی): حفظ تعادل عناصر و تحریک رشد زایشی با تکیه بر پتاسیم و میکروها.
- pH 7.5–8.5 (قلیایی متوسط): تأکید بر اصلاح فسفر و افزایش فعالیت زیستی خاک.
- pH>8.5 و شوری بالا: افزایش دفعات مصرف هیومیکها و اسید سولفونیک جهت جذب بهتر عناصر.
برنامه ماهبهماه گندم آبی
| ماه | فاز رشدی | محصول | روش مصرف | مقدار مصرف | توضیح |
|---|---|---|---|---|---|
| مهر | بذرپاشی | سیدورا (بذرمال) | محلول بذر | ۵–۱۰ لیتر برای هر تن بذر | افزایش جوانهزنی و استقرار اولیه |
| آبان | استقرار اولیه | فسفامید MAP | آبیاری | ۳–۵ لیتر در هکتار | تأمین فسفر قابل جذب در خاک سرد |
| آذر | رشد رویشی | پرولومیک | آبیاری | ۵–۱۰ لیتر در هکتار |
افزایش نفوذپذیری خاک و جذب مواد غذایی |
| دی | پنجهدهی | اکتیو پلاس + بایومکس | آبیاری |
اکتیو پلاس ۵–۱۰ لیتر + بایومکس ۵ لیتر در هکتار |
افزایش رشد ریشه، تحریک پنجه مؤثر و مقاومت گیاه |
| بهمن | رشد فعال |
تری پرو + |
آبیاری محلول پاشی |
۵–۱۰ لیتر در هکتار 2 لیتر در 1000 لیتر آب |
تأمین عناصر NPK و ریزمغذی بهصورت یکنواخت |
| اسفند | ساقهرفتن |
اکتیو پلاس + فسفامید + |
آبیاری محلول پاشی |
اکتیو پلاس ۱۵–۲۰ لیتر + فسفامید ۵ لیتر در هکتار + 2 لیتر در 1000 لیتر آب |
تقویت ساقه، افزایش انتقال مواد غذایی به خوشه و تحریک زایشی |
| فروردین | خوشهدهی | میکروپلکس +بایومکس | محلولپاشی | ۱+1 لیتر در ۱۰۰۰ لیتر آب | اصلاح کمبودهای روی، آهن و منگنز |
| اردیبهشت | پر شدن دانه | پتاسیمکس | آبیاری | ۵ لیتر در هکتار هر 14 روز | افزایش وزن و استحکام دانه |
| خرداد | قبل از برداشت | پرولومیک | آبیاری | ۱۰ لیتر در هکتار |
بازسازی خاک برای فصل بعد و کاهش نیاز به کود پایه |
برنامه ماهبهماه گندم دیم
| ماه | فاز رشدی | محصول | روش مصرف | مقدار مصرف | توضیح |
|---|---|---|---|---|---|
| مهر | بذرپاشی | سیدورا (بذرمال) | محلول بذر | ۵–۱۰ لیتر برای هر تن بذر | افزایش مقاومت جوانه به سرمای پاییزه |
| آبان | سبز شدن | فسفامید | محلولپاشی | ۳ لیتر در ۱۰۰۰ لیتر آب | تأمین فسفر محلول در شرایط کمآبی |
| آذر | پنجهزنی | بایومکس | محلولپاشی | ۱ لیتر در ۱۰۰۰ لیتر آب | تحریک فتوسنتز در رطوبت محدود |
| دی | رشد فعال | اکتیو پلاس | آبیاری |
۵ تا ۱۰ لیتر در هکتار یا |
افزایش مقاومت به سرما و تنش خشکی |
| بهمن | رشد رویشی | تری پرو | محلولپاشی | ۱ تا ۲ لیتر در ۱۰۰۰ لیتر آب | تأمین عناصر ضروری در مرحله رشد سریع |
| اسفند | خوشهدهی | فسفامید | محلولپاشی | ۱–۲ لیتر در ۱۰۰۰ لیتر آب | افزایش تشکیل خوشه و گردهافشانی مؤثر |
| فروردین | پر شدن دانه | پتاسیمکس | محلولپاشی | ۱–۲ لیتر در ۱۰۰۰ لیتر آب | افزایش وزن دانه و مقاومت به گرما |
| اردیبهشت | پایانی رشد | میکروپلکس | محلولپاشی | ۱ لیتر در ۱۰۰۰ لیتر آب | بهبود رنگ و کیفیت نهایی دانه |
نکات فنی و ترکیبی
- اوره: در گندم آبی ۲۰۰–۳۰۰ کیلوگرم در سه نوبت (پیشکاشت، پنجهدهی، ساقهرفتن).
- کود دامی پوسیده: ۸–۱۰ تن در هکتار قبل از شخم برای اصلاح ساختار خاک.
- فسفامید: جایگزین فسفات آمونیوم؛ با درصد اسید بالا و جذب سریعتر در خاکهای قلیایی.
- اکتیو پلاس: مصرف اصلی در دو نوبت حیاتی؛ ۵–۱۰ لیتر در پنجهزنی و ۱۵–۲۰ لیتر در ساقهرفتن با آبیاری.
- اسید سولفونیک: در هر آبیاری اول فصل (۳ تا ۵ لیتر در هکتار) برای اصلاح pH آب و جلوگیری از رسوب فسفر.
- در شرایط آفت سطحی (شته، سفیدک پودری، قارچ)، محلولپاشی اضطراری اکتیو پلاس به میزان ۳ لیتر در ۱۰۰۰ لیتر آب انجام شود.
- در خاکهای شور، مصرف همزمان پرولومیک + فسفامید راندمان فسفر را تا دو برابر افزایش میدهد.
توضیح تفاوت کود مایع و جامد
کودهای مایع جذب سریعتری از طریق برگ و ریشه دارند و برای رفع سریع کمبودها و تنظیم رشد مناسبترند.
کودهای جامد اثر پایدارتری در اصلاح ساختار خاک دارند و پایه حاصلخیزی را فراهم میکنند.
در خاکهای قلیایی، استفاده از کودهای مایع اسیدی یا کلاتهشده مانند محصولات فارمونتی، جذب عناصر را بهصورت مؤثر افزایش میدهد.