برنامه کوددهی نخود آبی و دیم در ایران
برنامه تغذیه سالیانه نخود (Chickpea) – بر پایه کودهای مایع فارمونتی و کودهای پایه کشاورزی ایران
(ویژه مناطق دیم و آبی با اقلیمهای سرد، نیمهخشک و قلیایی مانند کرمانشاه، کردستان، همدان، ایلام، خراسان، فارس و لرستان)
اهداف
افزایش قدرت جوانهزنی و استقرار اولیه، تقویت گرههای ریشهای و تثبیت نیتروژن، افزایش گلدهی و تشکیل غلاف، بهبود وزن و درصد پروتئین دانه، افزایش مقاومت به تنش خشکی و بیماریهای قارچی، اصلاح خاک و افزایش بهرهوری از کودهای پایه.
پیشنهادات اقلیمی و مکملهای پایه
| منطقه | ویژگی غالب خاک و آب | پیشنهاد اصلاح و مصرف پایه |
|---|---|---|
| غرب کشور (کردستان، کرمانشاه، ایلام) | خاک نیمهقلیایی با تهویه مناسب | ۵–۸ تن کود دامی پوسیده + ۱۵۰ کیلوگرم اوره در دو نوبت (پایه و گلدهی) |
| مرکز و شرق (فارس، خراسان، یزد) | خاک قلیایی، کمبود فسفر و روی | ۸ تن کود دامی + ۵ لیتر فسفامید پیشکاشت + ۳۰۰ کیلوگرم اوره در سه نوبت |
| شمالغرب (آذربایجان، همدان) | خاک سرد، آهکی و سنگین | ۵ تن کود دامی + ۲۰۰ کیلوگرم فسفامید قبل از کاشت + بذرمال با سیدورا |
| جنوب و جنوبشرق (گرم و خشک) | خاک سبک، شوری بالا | ۸ تن کود دامی + ۵ لیتر اسید سولفونیک در آبیاریهای اولیه برای کاهش pH خاک |
شرایط خاک
- pH 6.5–7.5: شرایط ایدهآل برای رشد ریشه و فعالیت باکتریهای تثبیت نیتروژن.
- pH 7.5–8.5: نیاز به استفاده از کودهای اسیدی و کلاتهشده مانند فسفامید و پرولومیک.
- pH بالاتر از ۸.۵: افزایش دفعات مصرف هیومیک و اسید سولفونیک برای آزادسازی عناصر ریزمغذی.
برنامه ماهبهماه نخود آبی
| ماه | فاز رشدی | محصول | روش مصرف | مقدار مصرف | توضیح |
|---|---|---|---|---|---|
| اسفند–فروردین | بذرپاشی | سیدورا (بذرمال) | محلول بذر | ۵–۱۰ لیتر برای هر تن بذر | افزایش قدرت جوانهزنی و مقاومت اولیه در خاک سرد |
| فروردین | استقرار اولیه | فسفامید (MAP 8-34) | آبیاری | ۳–۵ لیتر در هکتار | تأمین فسفر برای رشد ریشه و تحریک گرهزایی |
| اردیبهشت | رشد رویشی | پرولومیک | آبیاری | ۵–۱۰ لیتر در هکتار | افزایش فعالیت میکروبی و بهبود جذب نیتروژن |
| خرداد | گلدهی | اکتیو پلاس + بایومکس | آبیاری | اکتیو پلاس ۵–۱۰ لیتر + بایومکس ۵ لیتر در هکتار | تحریک گلدهی، افزایش تشکیل غلاف و مقاومت به گرما |
| تیر | تشکیل غلاف | اکتیو پلاس + فسفامید | آبیاری | اکتیو پلاس ۱۵–۲۰ لیتر + فسفامید ۵ لیتر در هکتار | افزایش تعداد و وزن غلافها و جلوگیری از ریزش گل |
| مرداد | پر شدن دانه | پتاسیمکس | آبیاری | ۵ لیتر در هکتار | افزایش وزن، پروتئین و درصد پرشدگی دانه |
| شهریور | بعد از برداشت | پرولومیک | آبیاری | ۵–۱۰ لیتر در هکتار | بهبود ساختار خاک و افزایش مواد آلی برای کشت بعدی |
برنامه ماهبهماه نخود دیم
| ماه | فاز رشدی | محصول | روش مصرف | مقدار مصرف | توضیح |
|---|---|---|---|---|---|
| اسفند | کاشت | سیدورا (بذرمال) | محلول بذر | ۵–۱۰ لیتر برای هر تن بذر | افزایش سبز شدن و مقاومت بذر به قارچها |
| فروردین | استقرار | فسفامید | محلولپاشی | ۳ لیتر در ۱۰۰۰ لیتر آب | تحریک رشد ریشه و افزایش گرهزایی در خاکهای خشک |
| اردیبهشت | رشد رویشی | بایومکس | محلولپاشی | ۱ لیتر در ۱۰۰۰ لیتر آب | افزایش فتوسنتز و مقاومت به خشکی |
| خرداد | گلدهی | اکتیو پلاس | محلولپاشی | ۱ لیتر در ۱۰۰۰ لیتر آب یا ۵–۱۰ لیتر در هکتار | تحریک گلدهی و افزایش مقاومت به تنش گرما |
| تیر | تشکیل غلاف | تری پرو (20-20-20+TE) | محلولپاشی | ۱–۲ لیتر در ۱۰۰۰ لیتر آب | تأمین عناصر حیاتی برای پر شدن غلاف |
| مرداد | پر شدن دانه | پتاسیمکس | محلولپاشی | ۱–۲ لیتر در ۱۰۰۰ لیتر آب | بهبود کیفیت، وزن و درصد پروتئین دانه |
| شهریور | پایان فصل | میکروپلکس | محلولپاشی | ۱ لیتر در ۱۰۰۰ لیتر آب | اصلاح کمبود عناصر و افزایش کیفیت نهایی بذر |
نکات فنی و ترکیبی
- اوره: در نخود آبی حداکثر ۱۰۰–۱۵۰ کیلوگرم در دو نوبت (پایه و گلدهی) برای جلوگیری از کاهش گرهزایی.
- کود دامی: ۵–۸ تن در هکتار قبل از کاشت جهت اصلاح خاک و افزایش رطوبتپذیری.
- فسفامید: جایگزین مناسب سوپرفسفات یا فسفات آمونیوم با pH اسیدی و جذب بالا در خاکهای قلیایی.
- اکتیو پلاس: کلیدیترین نقش در افزایش گلدهی، تشکیل غلاف و پر شدن دانه؛ مجموع مصرف ۲۰–۳۰ لیتر در دو نوبت اصلی.
- پرولومیک: افزایش جذب فسفر و عناصر ریز در خاکهای قلیایی، بهویژه همراه فسفامید.
- اسید سولفونیک: ۳ تا ۵ لیتر در هکتار در آبیاری اول برای اصلاح pH و بهبود جذب.
- در صورت بروز بیماری قارچی یا لکه برگی، محلولپاشی اکتیو پلاس با غلظت ۳ لیتر در ۱۰۰۰ لیتر آب باعث مهار رشد قارچ و افزایش مقاومت گیاه میشود.
توضیح تفاوت کود مایع و جامد
کودهای مایع جذب سریع و کارایی بالایی در مراحل حساس رشد دارند و برای تغذیه تکمیلی بهویژه در مراحل گلدهی و غلافگیری استفاده میشوند.
کودهای جامد در اصلاح بلندمدت خاک و تأمین عناصر پایه نقش دارند.
در خاکهای قلیایی، استفاده از کودهای مایع اسیدی و کلاتهشده مانند محصولات فارمونتی موجب افزایش چشمگیر جذب عناصر و بهبود عملکرد نهایی محصول میشود.