برنامه کوددهی چغندر قند در ایران
برنامه تغذیه سالیانه چغندر قند (Sugar Beet) – بر پایه کودهای مایع فارمونتی و استانداردهای جهانی
(قابل اجرا در خراسان، فارس، همدان، اصفهان، گلستان، کرمانشاه، آذربایجان)
اهداف
افزایش تراکم و استقرار بوته، رشد سریع و سالم ریشه، افزایش وزن خشک و درصد قند، کاهش نیترات، افزایش مقاومت به شوری و بیماری ریزومانیا، و اصلاح خاک برای کشت بعدی.
خصوصیات فیزیولوژیک و اقلیمی
چغندر قند گیاهی با ریشه ضخیم ذخیرهکننده است که در مرحله میانی رشد، نیاز شدید به پتاسیم و در مراحل ابتدایی نیاز بالا به فسفر و نیتروژن دارد.
در خاکهای ایران معمولاً pH بالاتر از ۷ است، که موجب تثبیت فسفر و ریزمغذیها میشود؛ بنابراین استفاده از کودهای اسیدی مایع (فسفامید، پرولومیک، اسید سولفونیک) ضروری است.
رطوبت متعادل و تهویه خاک در رشد یکنواخت ریشه حیاتی است.
برنامه بر اساس شرایط خاک
| نوع خاک | راهکار اصلاحی |
|---|---|
| pH 6.5–7.5 (نیمهاسیدی تا خنثی) | برنامه پایه بدون نیاز به اصلاح pH. |
| pH 7.5–8.5 (قلیایی) | افزودن پرولومیک هر ۶۰ روز برای آزادسازی عناصر. |
| pH > 8.5 (بسیار قلیایی و شور) | افزودن اسید سولفونیک ۳–۵ لیتر در هر آبیاری دوم، کاهش آهک آزاد خاک. |
جدول برنامه تغذیه ماهبهماه چغندر قند (کشت آبی)
| ماه | فاز رشد | کود فارمونتی / مکمل | روش مصرف | مقدار | توضیح فنی |
|---|---|---|---|---|---|
| اسفند – فروردین | کاشت و استقرار اولیه | فسفامید + پرولومیک | آبیاری | هرکدام ۵ L/ha | افزایش جوانهزنی و استقرار ریشه؛ تحریک فعالیت میکروبی خاک |
| اردیبهشت | رشد رویشی اولیه | اکتیو پلاس + بایومکس | آبیاری | اکتیو پلاس ۱۰ L + بایومکس ۵ L در ha | توسعه سطح برگ، افزایش فتوسنتز، جذب عناصر کممصرف |
| خرداد | توسعه ریشه | فسفامید + زاپستو + پتاسیمکس | آبیاری |
فسفامید ۵ L + زاپستو ۵ L در ha + ۱۵ لیتر پتاسیمکس |
رشد حجمی ریشه و افزایش سلولهای ذخیره قند |
| تیر | افزایش حجم ریشه |
اکتیو پلاس + پتاسیمکس + بورالین |
آبیاری | اکتیو پلاس ۱۰ L + پتاسیمکس ۵ L در ha + ۵لیتر | افزایش وزن ریشه، بهبود انتقال قند به غده |
| مرداد | تجمع قند | پتاسیمکس + پرولومیک | آبیاری | هرکدام ۵ L/ha | افزایش درصد قند و استحکام دیواره سلولی |
| شهریور | رسیدگی نهایی | اکتیو پلاس | آبیاری | ۵ L/ha | افزایش ذخیره نهایی قند و بهبود ماندگاری ریشه در خاک |
| پس از برداشت (مهر) | احیای خاک | پرولومیک + اسید سولفونیک | آبیاری | پرولومیک ۵ L + اسید سولفونیک ۳–۵ L در ha | شستوشوی املاح و آمادهسازی زمین برای کشت بعدی |
نکات فنی و ترکیبی
- اکتیو پلاس: کلید اصلی رشد رویشی و ذخیره قند؛ مصرف کل ۲۵–۳۰ L/ha.
- فسفامید: منبع فسفر محلول در pH بالا، مؤثر در توسعه اولیه ریشه.
- بایومکس: تقویتکننده فتوسنتز و افزایش تحمل تنش گرمایی.
- زاپستو (6-8-25+TE): تقویت رشد ریشه و تجمع قند در غده.
- پتاسیمکس: افزایش درصد قند، بهبود کیفیت و کاهش ریشههای چوبی.
- پرولومیک: اصلاح خاک و آزادسازی عناصر قفلشده.
- اسید سولفونیک: کاهش pH خاک و افزایش جذب عناصر در مناطق آهکی.
کودهای پایه (غیر فارمونتی)
- کود دامی پوسیده: ۸–۱۰ تن در ha، پاییز پیش از کشت.
- اوره: ۲۰۰–۲۵۰ kg / ha در سه نوبت (قبل از کاشت، ابتدای رشد، توسعه ریشه).
- سولفات پتاسیم: ۱۵۰ kg / ha در مرحله رشد میانی.
محلولپاشی تکمیلی
- اکتیو پلاس: ۳ لیتر در ۱۰۰۰ لیتر آب در صورت کمبود رشد یا لکهبرگی.
- بایومکس: ۲ لیتر در ۱۰۰۰ لیتر آب برای افزایش جذب نور و برگهای سالم.
جمعبندی علمی
رعایت تعادل بین نیتروژن، فسفر و پتاسیم شرط کلیدی برای افزایش درصد قند است.
در شرایط ایران، ترکیب اکتیو پلاس + فسفامید + پتاسیمکس + پرولومیک بهترین توازن را میان رشد رویشی، توسعه ریشه و تجمع قند ایجاد میکند.
در مزارع با EC بالا، استفاده دورهای از اسید سولفونیک و پرولومیک، عملکرد را تا ۱۵٪ نسبت به تیمار شاهد افزایش داده است.